|
Saplantı Zorlantı Bozukluğu Nedir?
Saplantı ve zorlantıların birlikte görüldüğü bir ruhsal hastalıktır.
Saplantı;
İrade dışı gelen, bireyi tedirgin eden benliğe yabancı, bilinçli çaba ile kovulamayan, yineleyici düşünce, dürtü ya da düşlemlerdir.
Zorlantı;
Çoğu kez saplantılı düşünceleri kovmak için yapılan, irade dışı yinelenen hareketlerdir.
Ne Tür Saplantılar Görülüyor?
Bulaşma, kuşku, dinsel, hastalık, sayma, simetri, kötülük yapma, cinsel ve kontrolü kaybetme saplantıları vardır. Yeni saplantı kıskançlık. En sık bulaşma saplantısı ve temizlik, kontrol etme ve sayma zorlantısı görülür. Buna bağlı olarak aşırı temizlik ve titizlik dikkati çeker.
Ne Tür Zorlantılar Görülür
Temizlik, kontrol sayma zorlantısı görülür. Buna bağlı olarak aşırı temizlik ve titizlik dikkati çeker. Hastaların çoğu kuşkularını ve değişik saplantılarını yakınlarına tekrar tekrar sorarak çevrelerini yıldırırlar.
- Kirlilik,
- Temizlik,
- Zarar vereceği,
- Kontrol,
- Cinsel,
- Saldırgan,
- Dinsel,
- Mükemmeliyetçilik,
- Sayma Biriktirme,
- Alışveriş.
Saplantı - Zorlantı Bozukluğunun Obsesyon ve Kompulsiyonlar Dışındaki Klinik Özellikleri Nedir?
Bu hastalar; düzenli, titiz, aşırı kontrollü ve kuralcıdırlar. Hareketlerinde aşırı tereddüt ve kararsızlık vardır. Saplantı ve sıkıntı verdiğinden, zorlantılarını da yerine getiremeyince daha çok sıkıntı duyduklarından bahsederler. Saplantılar anksiyeteyi arttırırken, zorlantılar anksiyeteyi azaltırlar.
Sürekli tereddüt ve kararsızlık dikkati çeker. Sanki her düşüncenin bir olumlu, bir de olumsuz yanı vardır. Hastaların çoğu kuşkularını ve değişik saplantılarını yakınlarına tekrar tekrar sorarak çevrelerini yıldırırlar.
Hareket:
Hasta, hastalık arttıkça günün büyük bir kısmını zamanla kalıplaşmış, törensel (rituel) nitelik kazanmış hareketleri yinelemekle geçirir. Örneğin temizlik saplantısı olan hasta eşinin erkenden evden gitmesini isteyebilir.
Fizik ve Fizyolojik Belirtiler:
İleri derecede el yıkamalarda ellerin derisinde bol sabun ve deterjan izleri, hatta yaralar görülebilir.
Halk arasında uğur gibi davranışlarda sanki saplantı gibi değil mi?
Sık Görülen Bir Hastalık mı?
Hastalık çoğunlukla; 18-25 yaşları arasında başlamakla birlikte; küçük çocukluk yaşlarında bile başlayabilir. Prevalansı:% 2,5-3, kadın erkek oranı 3/2 dir.
Hastalığın Oluş Nedeni Ne?
- Serotonin,
- Kalıtımsal,
- Aile içi öğrenme ve etkilenme,
- Anal dönem /tuvalet eğitimi döneminde aşırı denetlenme ve zorlanma,
- Davranışçı görüşe göre belli sorunlara bağlı sıkıntıyı azaltma için bulunmuş ve zamanla koşullandırılmış davranış kalıpları,
- Bilişsel görüşe göre düşlediği şeylerin yaşamında gerçekleştiğini görünce aşırı sorumluluk duyma ve suçluluk duyguları.
Bazı Evhamlar Ya da Kafamıza Takılan Düşünceler Nedeniylede Bizde de Saplantı Zorlantı Bozukluğu Olabilir mi?
Saplantı-zorlantı bozukluğunda belirgin sıkıntıya neden olan, zamanın boşa harcanmasına yol açan (günde bir saatten fazla), ya da kişinin günlük olağan işlerini önemli ölçüde bozacak obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır. Hastaların %10-15’inde sadece obsesyonlar bulunur.
Hastalığın Klinik Seyri Nasıl, Hasta Bu Hastalıkta Ne Yapıyor?
Hastalık; % 50-70 gebelik, cinsel bir sorun, yakın ölümü vs. ile başlar. Süregen ve inatçı bir hastalıktır. Yıllarca çabaladıktan sonra hekime başvururlar. Son yıllarda çok ağır belirti gösterenlere obsesif-kompulsif psikoz tanısının konması gerektiği de ileri sürülmüştür. Hacı hoca ya da giden az değil. Hastalık; %20-30 belirgin düzelme, %40-50 orta düzelme gösterir, %20-40 kalır ya da artış gösterir.
- Çocuklukta başlamış ise
- Kompulsiyonlar ileri derecede anlamsız ise
- Hastaneye yatmayı gerektiriyorsa
- MDE varsa
- Sanrısal inanç, yüklü düşünce varsa
- Şizotipal kişilik özellikleri varsa prognoz kötüdür.
Obsesyonel içeriğin prognoz ile ilgisi bildirilmemiştir. Epizodik semptomlarlar, ortaya çıkaran etken varsa, mesleki veya toplumsal sorunlar az ise prognoz iyidir.
Kompulsiyon Özelliği Gösteren Diğer Bozukluklar Nelerdir?
- Beden dismorfik bozukluğu (%38 OKB ile birlikte görülür)
- Anoreksiya nervoza (kaşeksili kompulsiyon nevrozu). Anoreksiya nervoza’da belirtiler benliğe uyumludur.
- Tik bozuklukları (Tik +OKB da SSRI lar etkisizdir.)
- Hipokondrizis. Hasta olduğu sanısı vardır. OKB de ise hasta olduğu korkusu vardır.
- Depersonalizasyon bozukluğu. Hastaların %75-88 inde hastalık öncesi obsesif kompulsif belirtiler vardır.
- Alkol kötüye kullanımı,
- Patolojik kumar oynama,
- Trikotillomani,
- Onikofaji.
Nasıl Tedavi Ediyorsunuz?
I. Davranışçı Yöntemler:
Sistematik duyarsızlaştırma, üstüne gitme, imgelemde üstüne gitme, ters niyetlenme (obsesyonları, kaygı düzeylerini azaltırlar), tepki geciktirme (ritüelleri azaltır), katılımcı model oluşturma (tedaviye uyumu arttırır).
Bilişsel Tedaviler:
Amaç: düşünceleri gerçek gibi algılamayı azaltmak.
II. Psikofarmakoterapi:
Tedavi basamakları şu şekildedir: Orbitomedial lökotomi veya anteriör kapsülotomi
23.6.2010 - 1390
|