|
Alışkanlık, herhangi bir durum karşısında aynı tepkiyi ve davranışları gösterip, yerleşik şekilde tekrar etmektir. O kadar ki, kişi bunu yaptığının farkına bile varmaz. Çünkü yerleşik hale gelmiştir ve zorlanma yoktur, güç gelmez, artık sıradanlaşmıştır.
Yaşam içinde önemli olan ve alışkanlık haline gelmesi gereken durumlar vardır. Örneğin, diş fırçalama, yemeklerden önce ve sonra el yıkama...
Önceleri uygulamanın yerleşmesi için takip gerekir. Hoşlanılarak ve severek yapılacak bir ortam yaratılması durumu kolaylaştırır. Faydalı ve gereklilik olduğuna inanılması önemlidir. Tekrarlar alışkanlık oluşmasında en önemli etkenlerdendir. Olumlu pekiştireçlerin kullanımı süreyi daha kısaltabilir.
Alışkanlık, herhangi bir durum karşısında aynı tepkiyi ve davranışları gösterip, yerleşik şekilde tekrar etmektir. O kadar ki, kişi bunu yaptığının farkına bile varmaz. Çünkü yerleşik hale gelmiştir ve zorlanma yoktur, güç gelmez, artık sıradanlaşmıştır.
Yaşam içinde önemli olan ve alışkanlık haline gelmesi gereken durumlar vardır. Örneğin, diş fırçalama, yemeklerden önce ve sonra el yıkama...
Önceleri uygulamanın yerleşmesi için takip gerekir. Hoşlanılarak ve severek yapılacak bir ortam yaratılması durumu kolaylaştırır. Faydalı ve gereklilik olduğuna inanılması önemlidir. Tekrarlar alışkanlık oluşmasında en önemli etkenlerdendir. Olumlu pekiştireçlerin kullanımı süreyi daha kısaltabilir.
Zararlı alışkanlıklardan ise kolay vazgeçilemediğini biliyoruz. Sigara, alkol, kumar vb. Alışkanlık olarak yerleşen davranışlar, değiştirilmesi için çok çaba gerektirir. Buradan şu çıkarımı yapabiliriz : Çocuğumuzda alışkanlık haline getirmemiz gereken bir davranış oluşturduğumuzda artık bizim ekstra bir emek ve zaman harcamamıza gerek kalmayacak. Ancak, alışkanlık haline gelmesi için, önceleri biraz çaba ve zamana ihtiyacımız olacak.
Kitap okuma alışkanlığı da çocuklarımız için kazandırılması gereken alışkanlıkların başında gelir. Bu alışkanlığın geliştirilmesinde ailenin model olması önemlidir. Okuma alışkanlığı olmayan bir ailede zaten özel bir çaba da gösterilmeyecektir. Ailenin kitap okuma alışkanlığı kazandırmaya desteği de hassas bir özellik gösterir. Ebeveyn çocuğu ile yeterli bir iletişim içinde olmayıp, bireysel olarak kitaplara gömülüyorsa, antipatik bir durumda yaratabilir.
Çocuğu ile paylaşımcı şekilde, merak duygusunu uyandırarak, alışkanlık kazandırma çabası içinde olmak gerekir. Kitabın çokluğu bazen göz korkutucu da olabilir. Hedef koymak önemlidir. Bir kitabın okunup, tamamlanıp, sonra başka bir kitap alınması uygundur. Hatta, kitap üzerinde gerekli konuşmaları, paylaşımları ve eleştirileride yaptıktan sonra... Okunan kitap çocuğun zihninde iz bırakmalıdır.
Kitap okuma alışkanlığının temelleri neredeyse bebeklik çağında atılmaya başlar. Bebek elleri ile kavrama yapabildiğinden başlayarak, kumaş gibi malzemelerden yapılmış, yuvarlak hatlı bir-iki yapraklı kitaplar verilebilir. Banyoda oyun ve yıkanma bir arada düşünülerek naylon malzemelerden yapılmış, suya dayanıklı kitaplar 1-2 yaşlar için uygundur. Çocuk ‘’kitap’’ adı verilen obje ile tanışır. Resimler ayrıntısız olup, canlı renkler kullanılmalıdır.
3-4 yaşlarında sayfa sayıları artar, renk ve figür sayısı biraz daha çoğalır. Çoğunlukla objeleri ve bazı kavramları tanıtan bu kitaplarda her sayfada birer sözcük kullanılabilir. Çocuk harfleride görsel olarak tanımaya başlar.
Okulöncesi dönemde kısa öyküler, hayvan ve bitki öyküleri, masallar çocukların ilgisini çeker. Hikayelerde sayfa sayısı artmıştır. Kahramanlar çocuğun algılayabilmesi ile orantılı olarak 3-5 e çıkmıştır. Resimler daha ayrıntılı çalışılmıştır. Çocuklar bu dönemde anlatılan öyküleri dinlemekten büyük zevk alırlar.>
Öykülerin ses tonuna, noktalama işaretlerine, mimiklere dikkat edilerek okunması ve anlatılması çok önemlidir.
Çocuğun okunan yada anlatılan öyküyü çok iyi anlaması gerekirki bundan zevk alabilsin. Çocuklarla öykü oluşturma ve yarım bırakılan öyküyü birlikte tamamlama okuma ve kitap zevkini artıracak çalışmalardandır. Öykülerin resimlemesi de cazip olmalıdır. Dikkati çekmesi gereken özellikler ön plana çıkarılabilmeli, arka plan daha flu çalışılmalıdır. Gereksiz ayrıntılardan sakınılmalı, göze karmaşık gelmemelidir.
Okulöncesi çağda öykülerin yazıları da artmıştır. Harfler düzgün ve olması gerektiği gibi olmalıdır.
Çocukla birlikte öykü kitabı hazırlama etkinliği yapılabilmeli ve çocuk, kendisinin bir eser ürettiğinden mutlu olmalı ve kitabını arkadaşları ve öğretmeni ile paylaşarak kitap sevgisi pekiştirilmelidir. Kitap hazırlama değişik malzemeler kullanılarak kolaj şeklinde hazırlanabilir. Anne yada baba ile birlikte üretilen öykünün resimlenerek hazırlanması şeklinde de olabilir. Ya da çocuğun değişik zamanlarda yaptığı resimler derlenerek birlikte bir öykü üretilerek kitapta hazırlanabilir.
Çocuğun odasında küçük ve sevimli bir kitaplığa yer verilebilir. Hatta çocukla birlikte tasarlanıp, boyanabilir, ya da çocuğun beğenisi doğrultusunda yaptırılabilir.
Oyuncak bebeklerin kitaplıkları ve kitapları olabilir. Çocuk bu oyuncaklarla oyun kurabilir.
Televizyon ve bilgisayar gibi görsel kullanımlı araçlar, kitap okumanın önünde en büyük engeldirler. Bu nedenle, çocuğun günlük yaşamının programlı olması ve yaşına uygun olarak, en az yer verilecek zaman dilimleri planlanmalıdır. Bu araçların kullanımında, yarar en üst düzeyde düşünülerek, programlar seçilmelidir. Kitap okumayı sevdirecek, kitaba ilgi uyandıracak program seçimleri, ebeveynlerin üzerinde önemle duracakları hususlar olmalıdır.
Evde, bahçede, sınıfta, bekleme gerektiren yerlerde mutlaka gazete, dergi, kitap gibi okumayı çağrıştıracak kaynakların bulundurulmasına dikkat edilmeli ve önem verilmelidir. Bekleme gerektiren yerlerde çocuk yapacak bir şey bulamayınca ister istemez meşgul olmak isteyecektir ve kendiliğinden yazılı kaynaklara yönelecektir. Ancak, yanında cep telefonu bulunan bir çocuk ise hiçbir zaman kitabı tercih etmeyebilir, oyun ve uygulamaları tercih edebilir. Evde, bahçede, sanki ortada bırakılmış gibi, kolay ulaşılırlık sağlanan kitaplar ise merak duygusu uyandırabilir.
Çocuğun yaş, beğeni ve gelişim seviyesine uygun kitap seçimi de okumaya ve kitaba ilgiyi doğru orantılı olarak etkiler. Çocuğun zevk alamayacağı bir kitap, okuma isteğini köreltir. Gelişim seviyesinin altında bir kitap ilgi çekmez, yine gelişim seviyesinin üstünde bir yayın da algılama problemi yaratacağından sıkıntı yaratabilir. Bu nedenle kitap seçimlerinin yaş ve gelişim seviyesine uygunluğu çok önemlidir.
Çocukla, ilköğretim çağında bazı sözcük oyunları oynayarak, çocuğun daha çok sözcük bilmeye ihtiyacının olduğunun farkettirilmesi ile kitap okumaya ilgi artırılabilir. Çocuk, ihtiyacı hissetmeli...
Çocuk, doğum günü gibi özel günlerinde kitapla ödüllendirilebilir, kendisine ve arkadaşlarına hediye seçiminde öncelik olarak düşünülebilir. Ancak, bu durum standart hale de getirilmemelidir. Çocuğun hislerini de her zaman için dikkate alıp, zorlayıcı tavır içinde olmaktan sakınılmalıdır.
Aile sohbetleri içinde okunan kitaplar yada yazılarla ilgili yorumlar paylaşılabilir. Anne-babanın güncel, okunan yazılarla ilgili paylaşımlarında, çocuğunda fikrini söylemesi ve kitaba ihtiyaç duyurulması önemlidir. Bazende anne-baba, sanki kendi aralarında konuşuyor gibi yaparak merak ve ilgi uyandırma çabası içinde olmalıdırlar.
Okullarda kitap okuma saatlerinin daha iyi planlanması gerekmektedir. Yalnızca çocuğun okuduğu kitap sayısı üzerinde durulmadan, okunan kitapların yorumları, aynı öyküyü yada romanı okuyan çocuklar arasında tartışılmalı, her çocuğun farklı yorumları olabileceği üzerinde durarak sınıf içi paylaşımlar artmalıdır.
Anaokulu ve ilköğretim çağında çocuklar öğretmenlerine daha fazla önem verdikleri için öğretmenler MODEL olduklarını asla unutmayıp, kitap okuma ile ilgili gerekli söz, davranış ve tutum içinde olmalıdırlar.
Anaokullarında kitapçılara, kütüphanelere, kitap fuarlarına gezilere daha fazla yer verilmeli, gezi planlanırken çocuklara iyi bir motivasyon sağlanmalı, keyifli ve neşeli olmasına ayrıca dikkat edilmelidir. Bu gezilerde çocukların mutlaka sevdikleri bir kitabı almaları sağlanmalı, ebeveyn-öğretmen iletişimi ile evde çocuklara okunan kitaplar, belli bir gün saptanıp, sınıfta şenlik şeklinde değişimi yapılarak en üst düzeyde yararlanma sağlanmalıdır. Bu şekilde sınıfta öğretmenlerin kitaba öneme dikkat çekerek ve ailelerinde katılımıyla temiz, yırtılmamış, buruşmamış haliyle değişim sağlanmalıdır. Daha sonrada belki sınıf kitaplığı oluşturulabilir. Velilerle birlikte kitap okuma yapılıp, öyküdeki kahramanlar çocuklarla birlikte canlandırılabilir.
Kitap fuarlarında çocuklar yazarlarla tanışıp, aldıkları kitapları imzalatabilir. Yazarla konuşup, nasıl bir öykü istedikleri ile ilgili geri bildirimlerde bulunabilirler. Okudukları kitapların sonucu hakkında değerlendirme yapabilirler.
İlköğretim çağında, çocukların, uygun dergilere abone olmaları, okuma zevkini destekleyecektir. Çocuğa değer verilerek ismine bir dergi gelmesini sağlamak onu motive edecektir. Okumaya ilgiyi artırmak, kitap okuma alışkanlığı edinilmesine zemin hazırlar.
Çocuğumuzun eline bir kitap verdiğimizde bizde bir kitap okumaya başlamalıyız ki, çocuk sıkılıp, vazgeçmeye çalıştığında bizi okuyor görünce O da okumaya devam etsin. Bu şekilde, hiç değilse birkaç satır daha fazla okumasını sağlayabilir, kitaba dikkatini artırabiliriz.
İlköğretim çağında okuma bayramları düzenlenebilir, paragraf okuma anlama ve anlatma tarzı ya da belli sürede daha çok sözcük okuma ile ilgili yarışma, sıralama türü etkinlikler düzenlenip ödüllendirmeler yapılabilir.
Öğrencilerin sınıf gazetesi, okul gazetesi hazırlamalarına destek verilip, yönlendirmeler yapılabilir ki çocuklar basılı yayınlara alışabilsin, ilgi ve istek uyansın. Hatta, hazırlama sırasında küçük rekabetler de yaratılabilir.
Çocuğa ‘’kitap oku’’ denileceğine, çocuk kitap okuduğunda, kitabı ile ilgilenmek ve paylaşımda bulunulması kitaba motivasyonu artıracaktır.
Çocuklarımızın kitap okuma alışkanlığı kazanıp, yararlı kitaplar okumaları dileğiyle...
ÖZNUR SİMAV - PEDAGOG
BİLİRKİŞİ- KURUCU-AİLE VE İLETİŞİM DANIŞMANI
17.5.2013 - 12644
|