İshal, insanlarda mevsimsel değişiklikler nedeniyle en sık görülen sağlık problemlerinin başında gelmektedir. Özellikle sıcak havalarda daha çok artan ishal, çocuklar ve yetişkinleri etkisi altına alarak görülme sıklığı artabiliyor. Vatandaşlar internette "İshale ne iyi gelir? İshal nasıl geçer?" gibi aramalar yapmaya başladı. Biz de sizin için araştırdık. Peki ishale ne iyi gelir? İshal nasıl geçer? İshali ne keser? İshali ne geçirir?
İSHAL NEDİR? İshal, (amel veya diyare) dışkının sık olarak sulu ya da yumuşak çıkması durumudur. Yunanca'da "sızıntı, akıp gitme" anlamlarına gelmektedir. İshal kesinlikle bir hastalık değil, polifaktöriyel kaynaklı bir semptomdur. Dünyada ishal beş yaşından küçükler arasında ölümün ikinci büyük nedenidir, yılda 1,5 milyon bebek bu yolla ölür. Az gelişmiş ülkelerdeki bu ölümlerin en büyük nedeni yeterince temiz suyun yokluğu ve atık su arıtma kapasitesinin yetersizliğidir; içme suyuna kanalizasyon suyu karışması da önemli bir nedendir.
Bir başka tanıma göre İshal:
İshal, dışkılamanın normalden daha cıvık olma durumudur. Yirmi dört saatte üçten fazla sulu dışkılama veya anne sütü alan bebeklerde her zamankinden daha sık ve sulu bir şekilde dışkılama yapılmasıdır. Bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu sürekli tuvalete gitme isteğinin olması, cıvık dışkılama ile birlikte seyreden şikayetlerden biridir. Çok ağır ishal vakalarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Sulu veya cıvık dışkılama, acil ve sürekli olarak tuvalete gitme ihtiyacı, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, kusma bulantı, halsizlikle karın bölgesinde gaz şikayeti de ishalin en büyük belirtilerinden sayılmaktadır. İshalle birlikte çocuklarda kusma, karın ağrısı ateş de olabilir. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen ishal, çoğunlukla çevresel etmenlerle gelişir.
Yaz döneminde sıklıkla karşılaşılan yaz ishali, en çok 0-5 yaş grubundaki çocukları etkiler. Anne sütü alan bebeklerde 6-7'den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3'den fazla sulu dışkılama, ishal olarak kabul edilmektedir. Sık tuvalete gitme durumunda, dışkılama sulu değilse kişi ishal olarak kabul edilmez.
İSHAL NEDEN OLUR? İSHALİN NEDENLERİ İshal rahatsızlığının birçok nedeni vardır. C vitamini ya da magnezyum elementinin vücuda fazla miktarda alınmasından da ishal olunabilir. İnsan ve hayvan sağlığı açısından en önemli sebepler infeksiyöz hastalıklardır. İshalle beraber karın ağrısı, bulantı ve kusma da görülebilir. İshalin bazı özellikleri başka durumlarda da görülebildiği için ishalin tıbbî tanımı günde 200 gramdan fazla dışkı üretimini içerir.
İshal, kalın bağırsağın yeterince sıvı emmemesinden meydana gelmektedir. Normalde, hem sindirim sürecinin bir parçası olarak, hem de sıvı içmekten dolayı, yemek bol miktarda suyla karışıktır. Dolayısıyla kalın bağırsağa varmadan evvel sindirilmiş yemek esas olarak sıvı durumdadır. Kalın bağırsak suyu emerek kalan malzemeyi yarı katı bir hale getirir. Kalın bağırsak zarar görmüş veya yangılıysa su emilmesi engellenir ve sulu dışkı meydana gelir.
İshalin en sıkça görülen nedeni viral enfeksiyon veya bakteriyel toksinlerdir. Sağlıklı yaşam şartlarında ve bol gıda ve su olduğunda ishalli olmak dışında sağlıklı olan bir kişi viral bir enfeksiyondan birkaç günde, en fazla bir haftada kurtulur. Buna karşın hastalıklı veya kötü beslenen kişilerde ishal ciddi su kaybına yol açabilir ve tedavi olunmadığı takdirde hayati tehlike oluşturabilir.
İshal ayrıca daha ciddi hastalıkların bir belirtisi olabilir; örneğin dizanteri, kolera, botulizm veya Crohn hastalığı gibi kronik bir duruma işaret edebilir. Apandisit hastalarında genelde ishal olmasa da apandis patlamasının sık görülen bir belirtisidir. Radyasyon hastalığının da bir sonucudur.
İshalin tedavisi hastanın kaybetmiş olduğu suyun yerini alacak miktarda su almasıdır, tercihen suda gerekli tuz ve bazı besinleri de sağlamış olmak için suda elektrolitler bulunmalıdır. Çoğu kişi için bundan başka bir tedavi gerekli değildir.
İshal nasıl geçer İSHALİ NE KESER? İSHALE NE İYİ GELİR? İshale ne iyi gelir sorusuna cevap olarak hasta olan kişinin genel durumu iyiyse, bulantı ve kusması yoksa 1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılıp elde edilen karışımın sık aralıklarla içilmesi önerilir. Daha ağır durumlarda olan hastalar ağızdan beslenemiyorsa, ateş ve uzun süren ishal (24 saatten fazla) varsa, mutlaka hastane şartlarında damar yolu ile sıvı ve elektrolit takviyesi yapılmalı, dışkı incelemesi yapılarak ishal tedavi planlaması yapılmalıdır.
İshal süresince doğru beslenme çok önemlidir. Bu dönemde yağlı ve lifli yiyecekler tüketilmemesi gerekir. İshale ne iyi gelir sorusuna cevap olarak patatesin ve muzun, potasyum kaybını önlemek açısından en önemli gıdalar olduğu söylenebilir. İshale iyi gelen yiyecekler arasında çorba, haşlama, püre, makarna ve pirinç bulunur. Bunların tüketimi, ishali kesmek için faydalıdır. İshal tedavisinin en önemli kısmı sıvı ve elektrolit kaybını önlemektir.
İshal tedavisinde en önemli noktalar, vücudun ishal nedeniyle kaybettiği sıvı ve tuzları mümkünse ağız yoluyla geri alması, beslenmenin sürdürülmesi ve vakit kaybetmeden doktora başvurulmasıdır. Çocuklarda görülen ishal tablolarının büyük çoğunluğu hafif-orta derecede ishal vakalarıdır. Ev şartlarında çoğunlukla kontrol altına alınıp tedavi edilebilir. 3 çeşit ishal türü vardır. Bunlar hafif, orta ve ileri ishaldir. Şimdi ishal için ne iyi gelir tüm ayrıntıları yazalım.
Hafif İshale Ne İyi Gelir:
İnatçı kusma ve ateşin olmadığı hafif ishal vakalarında bol bol su içmek ishale iyi gelmektedir. Eğer bir bebek ishale yakalandıysa anne sütü alımına özen gösterilmelidir. Kontrollü şekilde susuzluk bulguları izlenmelidir.
Orta İshale Ne İyİ Gelir:
Orta derecedeki ishal vakalarında huzursuzluk ve susuzluk kendini daha çok belli eder. Eğer çocuk 6 aylıktan büyükse eczaneden alınabilecek ishal kitlerinden faydalanılarak ishalin önüne geçilmeye çalışılır.
İleri İshale Ne İyi Gelir:
İnatçı ve kronik bir ishal durumunda mutlaka doktora başvurulmalı ve gerekli tetkikler yaptırılarak hastalık kontrol altına alınmalıdır. Doktor muayenesi sonrası ishal tanısı için bazı testler istenebilir. Bunlar;
- Dışkı kültürü ile bakteri ve parazit gibi enfeksiyon etkenlerinin aranması,
- Bazı hastalıkları dışlamak için kan testleri,
- Gıda tahammülsüzlüğünü ortaya koymak için açlık testi,
- Bağırsaklarınızın bir bölümünü doğrudan gözle incelemek için sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi endoskopik muayeneler olarak sıralanmaktadır.
İSHALE İYİ GELEN YİYECEKLER NELERDİR? İshale iyi gelen birçok gıda vardır. Bu yazıda sizlere en bilindik ishale iyi gelen yiyecekleri yazacağız. İshale iyi gelen yiyeceklerden bazılarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.
- Bol bol su içmek ishal için çok önemlidir.
- İshal olan kişi pirinç ve pirinç suyu gibi düşük lifli bağlayıcı gıdalar tüketmelidir.
- Bakterilerden kaynaklanan ishal için bal oldukça faydalıdır. Sıcak suya birkaç yemek kaşığı bal karıştırarak gün içinde bunu tüketebilirsiniz.
- Yemeklerden sonra bir bardak zencefil çayı içebilirsiniz. Bu çay, vücudunuzun kaybetmiş olduğu suyu alır ve bağırsakların düzene girmesini sağlar.
- Bir tencere patates çorbası hazırlayarak gün boyunca çorbadan birkaç kase içebilirsiniz. Patates, bağırsakların düzenlenmesine katkı sağlayacaktır.
- Sindirimi kolay olan muz, kaybedilen potasyumu vücuda geri kazandırır.
- Lif bakımından zengin olan tatlı patatesin kaynatılarak tüketilmesi ishalin azalmasında fayda sağlar.
- Lif ve magnezyum bakımından zengin olan havuç suyu da tüketilebilir.
- Her gün bir yemek kaşığı kepek ile de ishalden kurtulabilirsiniz. (Fakat ekmeklerin üzerindeki bulunan işlenmiş kepek değil, işlenmemiş kepek tüketilmelidir.)
- Elma sirkesi doğal bir antiseptiktir. Bu yüzden sindirim yolunun ve bağırsakların temizlenmesinde büyük rol oynar.
- Böğürtlen de ishale iyi gelen yiyeceklerden biridir. Dilerseniz suyunu içebilirsiniz veya yiyebilirsiniz. Böğürtlen suyunun içerisine bir çay kaşığı yenibahar atarak yarım çay bardağı içebilirsiniz.
- Kemik suyu çorba hem sıvı alımı sağlar hem de sindirimi düzenler.
- Probiyotik yiyecekler ishali kesen yararlı bakteriler içerir.
İSHALE İYİ GELEN YİYECEKLER LİSTESİ Beşparmak otu Karnıyarık otu tohumu Yaban mersini Bol sıvı tüketimi Siyah çay Şekerli su tüketimi Patates haşlama Muz Elma Sirkesi Yoğurt Lahana ve pancar Peynir Tarhana Bu yiyeceklere ek olarak ishal olunduğunda içilmemesi gereken bazı içecekler vardır. Bunlar "Çay, Kahve, Asitli içecekler" gibi içeceklerdir. Bu içecekler ishale yol açıyor. Bu yüzden içilmemesi tavsiye edilmiştir.
İSHAL NASIL GEÇER? İSHALİN İYİLEŞTİRİLMESİ İÇİN NELER YAPILABİLİR? İshal rahatsızlığını gidermek için yapılacak bazı şeyler vardır. Aşağıda yazılanların bazılarını yaparsanız ishali azaltabilirsiniz.
- Gerekli şekilde dengelenmiş elektrolitlerle vücudun su oranı korunmalıdır. İshalin her türü için, hatta dizanteri için dahi bu en uygun tedavidir. Elektrolitle dengelemeden bol miktarda su içmek elektrolit dengesizliğine yol açabilir ki, bu ender durumlarda ölümcüldür (su zehirlenmesi).
- Düzenli olarak, sık ve küçük öğünler şeklinde yemek yenmeli. Çok hızlı yenmemeli ve içilmemeli.
- Bazen, özellikle çocuklarda, su kaybı hayati tehlike yaratabilir ve damardan sıvı verilmesi gerekebilir.
- Hijyen ve izolasyon hastalığın yayılmasını engeller.
- Çinko desteği ishalin süresini % 25 kısaltırken miktarı da %30 azaltır.
- Oral rehidrasyon terapisi yapılabilir. Yani ağızdan bir tuz veya şeker çözeltisi almak şeklinde olur.
- Antibiyotik kullanımı yapılabilir. Eğer ishalin nedeninin bir bakteri olduğundan şüpheleniliyorsa ve kişi tıbben hastaysa antibiyotik kullanımı gerekebilir. Parazit kaynaklı ishal (örneğin giardiasis) de uygun antibiyotikler gerektirir. Antibiyotikler rutin olarak kullanılmazlar çünkü ishalin nedeni nadiren bakteriyeldir ve kullanımları bağırsak florasını bozup ishalin daha da kötüleşmesine neden olabilirler. Clostridium difficile nedenli ishal ve psödomembranöz kolit sıkça antibiyotik kullanımı yüzünden meydana gelir.
- Beslenme düzenlemesi yapılabilir. Çölyak hastaları buğday ürünlerinden kaçınmalıdır. Spastik kolon sendromu olan hastalar ishalin nedeni olan gastrokolik reflekse aşırı tepkiyi azaltmak için diyetlerini değiştirebilirler. Çözünür lifli gıdalar almak, süt ürünleri yerine soya ve pirinç ürünleri kullanmak, posalı (çözünmeyen) lif oranı yüksek olan meyve ve sebzeleri yerken dikkatli olmak, düzenli ve küçük öğünler yemek spastik kolon sendromu belirtilerini azaltmakta yardımcı olur. Kaçınılması veya en aza indirilmesi gereken yiyecekler, kırmızı et, yağlı veya kızartma yemekler, süt ürünleri (laktoz intoleransı olmasa da), çikolata, kahve (normal veya kafeinsiz), alkol, gazozlu içecekler (özellikle sorbitol içerenler) ve suni tatlandırıcılar. Yapılan araştırmalar spastik kolon sendrom hastalarının yağlara, çözünmeyen liflere ve fruktoza aşırı hassasiyeti olduğunu göstermiştir.
- Opioitler: Enfeksiyon kaynaklı ishal için opioit ve türevleri alınmamalıdır, çünkü hastalığın süresini artırırlar ve taşıyıcılığa dönüşme riskini artırırlar. Opioitler en etkili ishal ilaçlarıdır. Başlıca etki mekanizmaları peristalsisi engellemektir. Loperamide (Imodium olarak da bilinir) en sık alına ishal ilacıdır. Diğerleri (artan etki gücü sırasına göre): Lomotil (diphenoxylate veatropin); Motofen (difenoxin ile atropin); kodein; paregoric (camphorated tincture of opium), afyon suyu (laudanum); ve morfin. En güçlü opioitler kronik ishal (örneğin AIDS komplikasyonlarından doğan) için saklanır.
İSHAL BELİRTİLERİ NELERDİR? İshal belirtileri, rahatsızlığın şiddetine göre sıralanmaktadır. Eğer kişi az miktarda bir sıvı kaybetmişse daha çok susuzluk olarak kendini gösteren şikayetler, orta derece bir sıvı kaybında ise ağızda kuruma, huzursuz ruh hali ve idrar miktarında azalma gibi belirtiler izlenebilir. Vücudun yüzde onluk kısmında bir sıvı kaybı yaşanıyorsa, belirtiler daha şiddetli ortaya çıkar. Buna göre en sık görülen ishal belirtileri ise şunlardır;
- Sıvı dışkılama
- Acil dışkılama isteği ve büyük tuvaleti tutamama
- Fazla dışkılama
- Susuzluk
- Bulantı ve kusma
- Ateş yükselmesi
- Halsizlik
- Karın bölgesinde ağrı ve gaz
Yaz aylarında ortaya çıkan bakteriyel enfeksiyonlar genellikle; ateş, kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı şikayetleriyle ortaya çıkmaktadır. Vücuttaki ateş bazen 39 derecenin üzerine çıkabilmektedir. Bu dönemde çocuklar için asıl tehlikeli olan durum, ishal ve kusmadır. İshal ile birlikte kusma, vücutta ciddi oranda sıvı kaybına yol açmaktadır. Bu nedenle ailelerin, çocuklarındaki ishal ve kusmanın şiddetine dikkat etmesi çok önemlidir. İshale kusma eşlik ettiğinde, çocuk yeterince beslenemediği ve sıvı alamadığı için vücudundaki gerekli sıvı miktarı da dengelenemez. Önlem alınmadığında ise vücuttan fazla miktarda sıvı kaybı ile birlikte akut böbrek yetmezliğine yol açabilecek ciddi problemler ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple çocuklara bol su ve ayran, meyve suyu gibi içecekler verilerek kaybedilen sıvının tekrar alınması sağlanmalıdır.
İshal mikrobu, insandan insana özellikle de bir çocuktan diğerine kolaylıkla bulaşabilir. Genellikle, tuvalet temizliğini tam olarak öğrenememiş küçük çocuklar arasında hızla yayılabilir.Çocuklar ve yetişkinler tuvalete gittikten hemen sonra ellerini doğru bir şekilde yıkayıp mikroplardan arınmalıdır.
1.9.2020 1 - 47619