|
Demir ülkemizde olduğu gibi tüm dünyada, özellikle çocuklarda ve kadınlarda yetersizliği en yaygın görülen besin öğesidir.
Dünyada her beş erkekten biri, her üç kadından biri, her iki gebeden biri, her beş çocuktan ikisi kansızdır ancak pek çok kişi bu durumun farkında değildir.
İnsan vücudunda toplam dört gram kadar bulunmasına karşın demir, biyolojik yönden önemli ve eksikliğinde ciddi sorunlara yol açan bir elementtir.
Eksikliği genellikle büyümenin çok hızlı olduğu küçük çocukluk ve ergenlik çağı ile hamilelik döneminde ortaya çıkar. Kadınlar ise, doğurganlık dönemlerinde adet kanamaları ile kan kaybetmeleri nedeniyle "kansızlık " yaşayabilirler.
Bu faktörlerin yanında demir içeriği düşük olan yiyeceklerin fazla tüketilmesi ve ayrıca besinler yoluyla alınan demirin emiliminin de güç olması kansızlığın ortaya çıkışını kolaylaştıran faktörlerdir.
Demirin vücuttaki en önemli görevi ise hemoglobin yapımıdır. Hemoglobin kanımızdaki alyuvarlarda bulunur ve tüm dokuların yaşaması için gerekli olan oksijeni taşıma işlemini gerçekleştirir.
Diğer bir deyişle, oksijen hayatımız için ne kadar önemliyse, oksijenin kullanılabilmesi için de demir o kadar önemlidir. Enerji metabolizmasında kullanılan birçok enzimin ve proteinlerin yapısında da demir bulunur.
Yetersiz demir alınması, normal beslenme sırasında gıdalar yoluyla alınan demirin yetersizliğinde görülür. Sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda, beslenme alışkanlıkları yanlış olan insanlarda daha sık görülmektedir.
Bebeklerde ek besinlere geç başlama, anne sütü yerine inek sütüyle beslenme kansızlığa neden olabilir. Erişkinlerde ise vejetaryenlik, yanlış uygulanan zayıflama rejimleri, yeme bozuklukları ve adet kanamasının fazlalığı da kansızlığa yol açabilir.
Sık doğumlar, çoğul gebelikler, annenin iki yıldan sık aralıklarla veya dörtten fazla sayıda doğum yapması gibi durumlar kansızlığa neden olabilir.
Ülser kanamaları, kadınlarda adet kanamaları gibi kan kayıpları, parazit enfeksiyonları, özellikle bebeklerin ilk yaşı ve ergenlik dönemi gibi hızlı büyüme dönemlerinde vücudun demire olan ihtiyacı artar ve artan bu ihtiyacın tek başına besinlerden karşılanamadığı durumlarda kansızlık görülebilir.
Demir emiliminin bozulduğu durumlar: Uzun süren ishaller, kronik enfeksiyonlar ve sindirim sisteminde bozukluklar vücuda alınan demirin emilimini bozarak kansızlığa neden olabilir.
Özellikle yoğun araç trafiğinin yaşandığı kent merkezleri başta olmak üzere akaryakıttaki kurşunun havaya karışması ile oluşan kurşun zehirlenmeleri de kansızlığa neden olabilmektedir.
Yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, çabuk yorulma, çalışma kapasitesinde azalma, sık hastalanma, iştahsızlık, bulantı, ciltte, göz kapaklarının iç kısmında ve avuçta solukluk, çarpıntı ve nefes darlığı, daha fazla üşüme, konsantrasyon bozukluğu demir eksikliğini gösteren diğer faktörlerdir.
Karaciğer ve tüm kırmızı etler, yumurta, kuru baklagiller, pekmez, yeşil sebzeler, domates, kuruyemişler demirin iyi kaynakları arasında sayılabilir. Hayvansal gıdalardaki demirin emilimi daha yüksektir. Bitkisel gıdalardaki fitik asit, oksalik asit ve çaydaki tanin demiri bağlayarak yarayışlılığını azaltır.
Bitkisel gıdaların hayvansal gıdalarla ve C vitaminiyle birlikte tüketimi demir emilimini artırır. Bu nedenle demir tabletlerini C vitamini kaynağıyla almak ve çayı yemekten bir süre sonra içmek daha yararlıdır.
11.5.2011 - 7146
|