Diabetes mellitus (DM) vücudun insülin üretmediği veya düzenli olarak insülin kullanamadığı durumla karakterize bir hastalıkdır. İnsülin günlük yaşam için gereken enerjiyi sağlamak amacıyla gıdalardan alınan şekeri, nişastayı enerjiye dönüştüren bir hormondur. Türkiye’de nüfusun %3.5’u diyabet hastası olup, 20 yaş üstü nüfusta bu oran % 7.2’dir. Hastanın diyabet mi, pre diyabet mi (diyabet öncesi dönem) ayırımı için Açlık Kan Şekeri veya Oral Glukoz Tolerans Testi yapılır. AKŞ ile 100-125 mg/dl seviyeleri pre-diabete, 125 mg/dl üzerindeki değerler ise diabeti işaret etmektedir. OGTT’de ise, 2. saatteki kan şekeri 140-199 mg/dl prediabeti, 200 mg/dl üzerindeki değerler ise diabeti gösterir.
DM’un 4 tipi vardır.
1. Tip 1 DM: Vücutta insülin üretiminde yetersizlik vardır. Tip 1 DM genellikle çocuklukta veya genç erişkin çağda ortaya çıkar. Bu tipte vücutta insülin üretilmemektedir. İnsülin vücudun şekeri kullanabilmesi için gerekli olup, şeker de vücuttaki hücreler için en basit- temel yakıttır ve insülin de şekeri kandan hücre içine almaya yarar. Hasta- hastalık ve doktor uyumu olduktan sonra hasta göz sağlığı, ayak ve cilt, kalp, ağız sağlığına dikkat ederse Tip 1’in oluşturabileceği komplikasyonlardan korunmuş olur. Aynı zamanda sigara ve alkolden de uzak durmak gerektiğini belirtelim. Tip 1 DM tanısı konan hastalarda gerekli takip ve tedaviye uydukları zaman yaşam kalitelerinde normal insanlara göre bir değişiklik olmamaktadır.
2. Tip 2 DM: İnsülin direnci ile birlikte insülin eksikliği söz konusudur. Bu tipte vücutta yeterli insülin üretimi yoktur yada hücreler insüline karşı duyarsızlaşmıştır. 40 yaş üstü ve fazla kilolularda ortaya çıkmaktadır. Tip 2 DM komplikasyonları: Kalp hastalığı, körlük, sinir hasarı, böbrek hasarı oluşturabilir. Bu komplikasyonlardan korunmak için yapılması gerekenler Tip 1 DM’dakilerle aynıdır.
3. Gestasyonel DM: Hamilelik esnasında tespit edilir. Amerika’da her yıl hamile kalanların %4’ünde ortaya çıkar. Gebeliği sırasında gestasyonel DM ortaya çıkan hastaların ileriki yaşamlarında Tip 2 DM tanısı almaları çok daha fazla olasıdır. Gebe kalmadan önce obez (şişman) olan kadınların %40’ında gestasyonel DM gelişir ve bu kadınlarda 4 yıl içinde Tip 2 DM tablosu gelişir. DM olmayan gebe kadınlarda 24.-28. hafta arasında gestasyonel DM açısından OGTT ile tarama yapılmaktadır.
4. Prediabet: Kan şekeri seviyeleri normalden yüksektir; ancak Tip 2 DM tanısı koyduracak kadar da yüksek değildir.
Diabetes Mellitus’ta ayrıca Bozulmuş Açlık Glukozu ve Bozulmuş Glukoz Toleransı adı altında iki kriterin de önemi vardır. Bu iki kriter diyabetin klinik tablosundan önceki evre olarak yer almaktadır.
Bozulmuş Açlık Glukozu:
Açlık plazma glukozu 110-126 mg/dl arasındadır.
Bozulmuş Glukoz Toleransı:
Oral glukoz tolerans testi yapılarak belirlenen bir durum olup klinik diabetin belirmesinden önceki evre olarak kabul edilmektedir.
Şeker hastalığı belirtileri:
• Sık idrara çıkma,
• susuzluk hissi,
• çabuk acıkma,
• istenmeden kilo kaybı,
• halsizlik,
• irritabilite,
• bulanık görme.
Bu belirtilerden bir veya birkaçı sizde varsa doktora başvurmanız gerekir.
DM’un komplikasyonları :
Kalp hastalığı, inme, görme kaybı/körlük, amputasyon ve böbrek hastalığıdır.
Kadın DM hastaları arasında kardiyovasküler hastalık riski erkek hastalara oranla daha fazladır. Diabetik koma olarak bilinen diabetik ketoasidozis kadınlarda erkeklerden % 50 fazla görülür. Diabet hastası kadınlarda görülen bir diğer damar hastalığı periferik damar hastalığı olup, hasta olmayan kadınlara göre 7.6 kat daha fazladır.
Erkek DM hastalarında kalp hastalığı görülme oranı DM hastası olmayan erkeklerden 2 kat fazladır. Diyabetli hastalar normal bireylerden 5 kat fazla inme riski altındadırlar ve inmenin tekrarlama olasılığı da 2-4 kat fazladır. 30 yaşın altında DM tanısı almış olan erkek hastalarda retinopati gelişme olasılığı kadın hastalardan daha hızlıdır. Periferik damar hastalığı belirtilerinin varlığı 2-3 kat fazla koroner damar hastalığı, inme, kalp yetmezliği riski taşır. Diyabetlilerde ABD’de yapılan bacak amputasyonları da erkek hastalarda kadın hastaların 1.4-2.7 katıdır.
Diyabet ABD’de ölüme neden olan hastalıklar sıralamasında 5. sıradadır. Diyabetin ortaya çıkış sıklığı yaşla artmaktadır. Diyabetin yarısı 55 yaş üstü insanlarda görülmektedir. DM tanısı olan hastaların %65’inde kalp hastalığı veya inmeden dolayı ölüm görülebilir. Bu oran diyabet hastası olmayan insanlarla aynı orandır. Düzensiz seyreden glisemi düzeyi olan hastalarda en korkulan komplikasyonlardan biri de retinopati ve körlüktür. Tip 2 DM’un ortaya çıkışını önlemek veya geciktirmek elinizdedir. Kilo vermek ve fiziksel aktiviteyi arttırmak en önemli adımlardır. Ayrıca hasta, hastalığı hakkında yeterince bilgilendirilmeli; tedavinin takım ruhu içinde olabileceği iyice anlaşılmalıdır. Doktor, diyetisyen, ortopedist, hemşire ve hastanın uyumlu olması şarttır. Hasta kan glukoz seviyesi, kan basıncı ve kan kolesterol düzeylerini takip etmeyi, kilosunu kontrol altında tutmayı bilmelidir.